Brongasinstallatie – Heerenweg 10

Bijzonder aan deze stolpboerderij op nummer 10 is dat de leidingen naar de oude brongasinstallatie aan de overkant van de weg nog te vinden zijn. De zwarte ronde ketel is gebruikt voor het bewaren van brongas. Aan het einde van de 19e eeuw werd in veel Nederlandse polders door boeren brongas gewonnen uit grondwater. Brongas ontstaat door de bacteriële afbraak van planten en algen in een zandige veen- en kleigrond. Via een bronpijp (langer dan 25 meter) kwam grondwater vanzelf omhoog. De gewichten aan de ketel zorgden voor de gasdruk. Het gas ging via dunne leidingen naar nummer 3, 8 en 10 en werd gebruikt voor de verlichting en om op te koken. Korte geschiedenis van de brongasinstallatie Rond 1850 ontdekte agrariër Wouter Sluis uit de Beemster dat er iets vreemds was met het water dat uit de Nortonwel kwam. Het water zag, als het boven kwam, een beetje melkachtig wit. Deed je het water in een emmer en liet je het een uurtje staan, dan werd het water bijna helder. De melkachtige kleur ontstaat door gasbelletjes in het water. Met wat experimenten ontdekte Wouter Sluis dat de gasbelletjes uit een brandbaar gas bestaat. Het duurde nog bijna 45 jaar voor dat hij, samen met de firma Lankelma, een installatie ontwikkelde die het gas uit de Nortonwelwater kon scheiden. Hoe komt het gas in het welwater terecht? Voor het verkrijgen van bronwater werd een welpijp in de grond gedreven. Het gas, brongas genoemd, wordt gevormd door de omzetting en afbraak van schelpen, algen, zeewier en plankton door bacteriën. Voorraadketel De grote voorraadketel, de gashouder, kon op en neer, hij werd geleid door een middenstang. De diepte van de put was ongeveer drie meter. De drijfhoogte van de ketel was maatgevend voor de hoeveelheid gas die erin opgeslagen was. Van de voorraadtank ging een gasleiding naar het huis. Als het gas niet werd gebruikt en de ketel vol was (dat wil zeggen de ketel bijna helemaal boven water uitstak) borrelde het gas aan de onderzijde langs de rand van de ketel omhoog en ontweek. Vaak werd dan de ketel met gewichten verzwaard, waardoor de druk in de ketel toenam, zodat er meer gas opgeslagen kon worden. Deze voorraadtank in Barsingerhorn voor brongas is niet meer in gebruik. Het gas kwam uit de sloot achter de abri. Over de bron die zichtbaar was door opborreling van water, werd even verderop een put geslagen met een gashouder erop, die omhoog en omlaagging op de druk van het gas wat erin opgevangen werd. Het gas werd met dunne leidingen onttrokken door huisnummer 3, 8 en 10. Het werd gebruikt voor licht en om op te koken. Heerenweg 10 De stolpboerderij aan de Heerenweg 10 is gebouwd in 1863 en heeft een rietgedekte kap met dakspiegel. Dat is het uitgespaarde gedeelte in de rietbedekking dat met zwart geglazuurde Hollandse pan is gedekt. In de top van de voorgevel een ronde schoorsteen met baksteen decoratie. De bewoners van de boerderij zijn de eigenaren van de voorraadketel, deze is niet meer als zodanig in gebruik. Gedicht Eeuwe lang het ’t er zeten Gas in de West-Friese klai Tot ‘r ientje in de Biemster Tot d’ ontdekkking kwam en zai: ‘Nei dat gas kenne we bore, Slaan ’t op in ’n groôt vat. ’t Water. Dat is niet van nôde, Dat doene we ampart.’ Inienen gong toen hil Westfriesland Mee met de mederne toid. Met dat gas voor licht en kouke, Was alleman verlegen bloid. Bregtje Buishand Bronnen Informatie via Mevrouw Hartman – De Laat https://www.boerderijenstichting.nl/beeldbank/heerenweg-10-barsingerhorn/ https://nl.wikipedia.org/wiki/Brongasinstallatie https://www.laagholland.com/locaties/163469645/brongasinstallatie Publicatie ‘Brongaswinning op traditionele wijze’ van Roelof Stuurman van het Nederlandse Instituut Toegepaste Geowetenschappen.